تحلیل لکانی جایگاه «امر غریب» در داستان «سکتۀ قبلی» محمد سهرابی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران

10.22054/cisl.2023.72857.1014

چکیده

کمدی و طنز جزو مؤلفه‌هایی است که با روان انسان پیوند داشته و در حوزۀ دانش روانکاوی، پژوهشگران دربارۀ آن آثار متعددی نوشته‌اند. فروید و به‌تبع او لکان، باور داشتند که ظهور امر غریب، دال کمیک را بازنمایی کرده است. در این پژوهش، با استفاده از آموزه‌های روانکاوانۀ لکان و با تکیه بر روش تحلیل کیفی، نسبت بین امر غریب و دال کمیک را در داستان «سکتۀ قبلی» مشخص کرده‌ایم. قراین به‌دست‌آمده از تحلیل لکانی این داستان نشان می‌دهد اولاً، ظهور امر غریب برای سوژه، دلیلی روانکاوانه برای خلق امری کمیک است. ثانیاً، نویسنده در مقام سوژۀ هیستریک با استفاده از امر کمیک، فقدان موجود در دیگری را بازنمایی کرده است. در ساحت ناخودآگاه، نویسنده در پی احراز نمودن فالوس نیست، بلکه می-کوشد در مقام سوژۀ هیستریک بر آن غلبه کند؛ درحالی‌که راوی داستان سوژۀ روان‌نژند وسواسی‌ای است که می‌خواهد فالوس را احراز کند؛ اما کوشش‌های پیاپی وی با شکست مواجه می‌شود و همین مسئله امری کمیک در داستان خلق می‌کند. ثالثاً، راوی در مقام سوژۀ وسواسی، هرگز نتوانسته فالوس را احراز کند و ابژۀ α برای وی محقق نشده‌است. با وجود کوشش‌های راوی، جلسۀ شعر برگزار می‌شود، اما راوی در آن مازادی را می‌بیند که برای وی ناخوشایند است.

کلیدواژه‌ها